Τρόποι ενίσχυσης της αυτοπεποίθησης των παιδιών.

    Οι γονείς διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερα σημαντικό και κρίσιμο ρόλο στην υγιή ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, πιθανόν τον σημαντικότερο. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι αντίδρασης και αλληλεπίδρασης που θα βοηθήσουν τα παιδιά από νωρίς να πιστεύουν στον εαυτό τους, στις δυνάμεις και τις δυνατότητες τους και αργότερα να τις αξιοποιούν προς όφελος τους χωρίς φόβο και ανασφάλεια σε διάφορους τομείς.

   Ορισμένοι τρόποι που θα βοηθήσουν το χτίσιμο της αυτοπεποίθησης του παιδιού είναι οι εξής:

• Να ενθαρρύνεται ώστε να εκφράζει τις απόψεις του και να εξωτερικεύει τα συναισθήματά του. Να δίνεται προσοχή όταν το παιδί θέλει να μιλήσει, να μην διακόπτεται και να γίνεται προσπάθεια εκ μέρους των γονέων να κατανοήσουν πραγματικά τί προσπαθεί να πει.

• Να διατηρείται ανοιχτή και ειλικρινής επικοινωνία με τους γονείς, ώστε το παιδί να μπορεί να μοιραστεί ανοιχτά όσα νιώθει.

• Να ενισχυθεί η αυτονομία και η ανεξαρτησία του όσο επιτρέπονται για την ηλικία του. Να του δίνονται αρμοδιότητες σε τομείς που είναι σε θέση να τα καταφέρει και να ενθαρρύνεται να παίρνει πρωτοβουλίες, ώστε να νιώθει ικανό και να αναπτύξει την αίσθηση υπευθυνότητας και την προσωπική του επάρκεια.

• Να ζητείται η γνώμη και η κρίση του σε διάφορα καθημερινά ζητήματα που αφορούν τον ίδιο ή την οικογένεια δείχνοντας σεβασμό σε όσα έχει να πει. Οι γονείς να αποφεύγουν να επιβάλλουν τις απόψεις του με άσχημο τρόπο.
• Nα αναγνωρίζονται, να στηρίζονται και να επιβραβεύονται οι θετικές πλευρές των προσπαθειών του και οι καλές του στιγμές με θετικές παρατηρήσεις και σχόλια, ώστε να ενισχύεται η αυτοεκτίμησή του και να δίνονται κίνητρα για συνέχιση της προσπάθειας, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, όχι όμως με υπερβολικό τρόπο.
• Να επισημαίνονται και να τονίζονται τα θετικά του στοιχεία. Τίποτα δεν είναι δεδομένο ή αυτονόητο. Τα παιδιά διψούν να ακούνε για τα προτερήματα και τα ταλέντα τους.
• Οι έπαινοι και οι επιβραβεύσεις να συνοδεύονται από την έκφραση αντίστοιχων συναισθημάτων, ώστε να διευκολυνθεί και η συναισθηματική έκφραση του παιδιού. Προτείνεται η επιβράβευση να πραγματοποιείται με λόγια και με αγκαλιές.
• Οι γονείς να εκφράζουν σε τακτική βάση την περηφάνια τους, να μιλούν θετικά για το παιδί μπροστά σε σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή του και να εκφράζουν τα συναισθήματα αγάπης και την άνευ όρων αποδοχή του παιδιού λεκτικά και σωματικά.
• Οι γονείς να αναγνωρίζουν και να επιβεβαιώνουν τα συναισθήματα του παιδιού για να νιώθει ασφάλεια.

• Οι προσδοκίες και οι απαιτήσεις τον γονέων θα πρέπει να είναι κατάλληλες και προσαρμοσμένες στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και στις ικανότητες και αδυναμίες του και να προάγουν την θετική αντίληψη του εαυτού του.

• Να ενισχυθεί η θέσπιση στόχων εκ μέρους του παιδιού, που να είναι δυνατόν να επιτευχθούν.

• Όταν ασκείται κριτική, η κριτική να προσανατολίζεται στη συμπεριφορά του και όχι στην προσωπικότητά του.
• Να ενισχύεται η ικανότητα του να αυτοελέγχεται ως προς τη συναισθηματική του αντίδραση και να μην εκφράζει παρορμητικότητα στις προκλήσεις των άλλων.

• Να γίνει προσπάθεια να παρέχονται ευκαιρίες για συμμετοχή σε ομάδες συνομηλίκων, ώστε να ενισχυθούν οι κοινωνικές του δεξιότητες.
• Να ενασχολείται σε εβδομαδιαία βάση με δραστηριότητες τις οποίες επιθυμεί, ώστε να λειτουργεί ως κίνητρο για και να αποτελεί διέξοδο από τα σχολικά καθήκοντα.

• Να επιδιώκονται δραστηριότητες με την οικογένεια που θα επιτρέψουν στα μέλη να αλληλεπιδράσουν με έναν πιο ποιοτικό τρόπο.

• Να αποφεύγεται η σύγκριση με τους συνομηλίκους, τονίζοντας ότι κάθε άνθρωπος έχει διαφορετικές ικανότητες, ότι είναι το ίδιο μοναδικό και ιδιαίτερο και ότι αξίζει πολλά.

• Να αποφεύγονται οι απειλές και οι εκφοβισμοί ως τρόποι συμμόρφωσης του παιδιού.

• Να δίνεται προσοχή ως προς την απενεχοποίηση των παιδιών όταν γίνονται δέκτες αρνητικής στάσης/συμπεριφοράς από τους μεγάλους.

• Να δίνεται προσοχή και ενδιαφέρον σε πράγματα που το ίδιο το παιδί θεωρεί σημαντικά.

• Οι γονείς να λειτουργούν ως πρότυπα παρατήρησης και μίμησης, καλλιεργώντας τις δεξιότητες τους, διεκδικώντας το σεβασμό και ενισχύοντας τη δική τους αυτοπεποίθηση και αυτό-εκτίμηση. 

Όταν τα παιδιά αντιδρούν... 

    Πολύ συχνά τα παιδιά στην καθημερινότητα τους υιοθετούν μορφές συμπεριφοράς και συνήθειες, προκείμενου να ικανοποιήσουν τις ανάγκες και επιθυμίες του, με χειριστικό τρόπο απέναντι στους γονείς. Παρατηρούμε λοιπόν, αρνητικές συμπεριφορές όπως αντιδραστικότητα, αρνητισμό, ξεσπάσματα θυμού, νεύρα, υπερβολική συναισθηματική αντίδραση όπως κλάμα, ανυπακοή και υπέρβαση ορίων, διαμαρτυρία, πείσμα, ανειλικρίνεια, «τεμπελιά», δυσκολία ως προς την ανεκτικότητα αν δεν ικανοποιηθούν οι ανάγκες του στο χρόνο και με τον τρόπο που το ίδιο επιθυμεί, δοκιμάζοντας την ανεκτικότητα και υπομονή των γονέων.

• Να θέτουν κανόνες με σταθερότητα και συνέπεια, οι οποίοι μπορούν να φτιαχτούν σε χαρτί, μαζί με το παιδί, ώστε να τους γνωρίζει και να αναρτηθούν σε εμφανές σημείο του σπιτιού. Οι κανόνες πρέπει να τηρούνται, διότι τα παιδιά χρειάζονται δομή και όρια, ώστε να γίνονται υπεύθυνα, να σέβονται, να έχουν αυτοέλεγχο και αυτοπειθαρχία. Προσφέρουμε επιλογές και συνέπειες.
• Να προσφέρουν περιορισμένες επιλογές κατάλληλες ανάλογα με τις δυνατότητες και την ηλικία του παιδιού αλλά και με την ετοιμότητα των γονέων. Οι συγκεκριμένες επιλογές βοηθούν τα παιδιά να προσανατολίζονται με μεγαλύτερη ασφάλεια σε όσες είναι κατάλληλες ή επιθυμητές. Οι πολλές επιλογές μπορεί να είναι χαοτικές για ένα παιδί.
• Να μην κακομαθαίνουν το παιδί με υλικά αγαθά και να του διδάξουν με πράξεις ότι δεν μπορεί να έχει ότι θέλει τη στιγμή που το θέλει.
• Να μην δίνουν σημασία στα ξεσπάσματα θυμού και στα νεύρα του. Να μένει μόνο του για να ηρεμεί και να μην του δίνεται καμία προσοχή ή ενίσχυση. Δεν χρειάζονται δραματικές αντιδράσεις εκ μέρους των γονέων.
• Να μην υπερ-προστατεύουν το παιδί, να το αφήνουν να χειριστεί καθημερινές μικρές δυσκολίες (αρχικά με τη βοήθεια γονέων, για να μάθει τον τρόπο), ώστε να τα καταφέρνει και μόνο του και να του μάθουν να έχει υπομονή.
• Να μην είναι ιδιαίτερα υποχωρητικοί ή επιτρεπτικοί.
• Να είναι ψύχραιμοι, να διατηρούν τον έλεγχο, να μην χρησιμοποιούν σωματική ή λεκτική βία, η οποία φέρνει πάντα αρνητικά αποτελέσματα.
• Να ξεκαθαρίζουν στο παιδί ποιες είναι οι αποδεκτές και μη συμπεριφορές και να του εξηγούν το λόγο που απαγορεύεται να κάνει κάτι, ώστε να μην το επαναλάβει (απαντήσεις όπως έτσι ή γιατί το λέω εγώ, δεν βοηθούν το παιδί να καταλάβει). Η συζήτηση σχετικά με την αρνητική συμπεριφορά, τις ενοχλήσεις, την αντίδραση και τα συναισθήματά του προτείνεται να πραγματοποιείται όταν θα είναι απόλυτα ήρεμο. Έτσι, θα μπορέσει να ακούσει τις όποιες παρατηρήσεις και συμβουλές των γονιών και εκπαιδευτικών.
• Να αποφεύγουν την γκρίνια, τη μουρμούρα, το κήρυγμα, την ταπείνωση. Καλό είναι ο τόνος και το όλο πλαίσιο της συζήτησης να είναι ήρεμο και όχι επικριτικό, με άσχημους χαρακτηρισμούς, καθώς αυτό μπορεί να προκαλέσει αρνητική αυτοεκτίμηση ή φόβο.
• Να επιδιώκουν τη συνεργασία και να τίθενται από κοινού με το παιδί μικροί στόχοι για να βελτιώνει τη συμπεριφορά του. Οι γονείς να ενθαρρύνουν και να επισημάνουν την προσπάθεια και τα σημεία βελτίωσης.
• Να χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά και όχι τη συνολική προσωπικότητα του παιδιού. Πρέπει να υπάρχει σαφής διάκριση.
• Να αγνοούν τα ξεσπάσματα θυμού του παιδιού και μην ενδίδουν στις απαιτήσεις του. Να δείχνουν κατανόηση για τα συναισθήματα του(π.χ. καταλαβαίνω ότι νευρίασες), να βοηθούν να τα κατανοήσει και το ίδιο, αλλά να εξηγούν ότι με τη γκρίνια δεν θα κερδίσει αυτό που θέλει.τα συναισθήματα είναι αποδεκτά, όχι όμως οι πράξεις.
• Να αφιερώνουν χρόνο στο παιδί, να ασχολούνται μαζί του, ουσιαστικά, με αγάπη (π.χ. να παίζουν, να συζητούν, να γευματίζουν, να διαβάζουν μαζί κ.α.), ώστε να νιώσει την αποδοχή και τη στοργή των γονιών του και να επιδέχεται την καθοδήγησή τους.
• Να καταγράφουν κάθε συμπεριφορά του παιδιού που κρίνεται ότι δεν είναι σωστή, να εντοπίσουν τις αιτίες και να βρουν τρόπους για να την αποτρέπουν στο μέλλον, χωρίς όμως να επικεντρώνονται στο «λάθος» αλλά στις λύσεις.
• Να σκεφτούν πόσες φορές κάνουν οι ίδιοι το λάθος με τους τρόπους που αντιμετωπίζουν το παιδί. Να αναζητήσουν και να διερευνήσουν και τους δικούς τους τρόπος συσχέτισης ή άλλες πιθανές πηγές άγχους ή φόβου που μπορεί να καθρεφτίζονται στο παιδί.
• Να αφαιρούν ή να στερούν ένα προνόμιο, χωρίς να απειλείται το παιδί.
• Να του παίρνουν ό,τι ζητάει, μόνο ως επιβράβευση σε μία σωστή του συμπεριφορά.
• Να διδάσκουν στο παιδί ότι δεν μπορεί να έχει ό,τι θέλει τη στιγμή που το θέλει, με πράξεις όχι με λόγια.
• Να ζητούν τη συνεργασία όλων όσοι ασχολούνται με το παιδί.
• Να ενημερώσουν για τις αποφάσεις τους παπούδες ή τις γιαγιάδες και όσους εμπλέκονται στην ανατροφή και διαπαιδαγώγηση του παιδιού, για το πώς θέλουν ακριβώς να φέρονται στα παιδιά τους και να απαιτήσουν να εναρμονιστούν με όλα όσα θα τους πουν.
• Να μην συμβιβάζονται με τη συμπεριφορά του παιδιού, μόνο και μόνο για να αποφύγετε δυσάρεστες καταστάσεις.
• Να μην διαπραγματεύονται. Το παιδί οφείλει να καταλάβει ότι αν δεν ακολουθεί του κανόνες θα υποστεί συνέπειες. Διαφορετικά αφήνει περιθώρια για αμφισβήτηση.
• Να αναθέτουν αρμοδιότητες στο παιδί και να ενθαρρύνεται η ανάληψη πρωτοβουλιών εκ μέρους του, σε δραστηριότητες και τομείς πέραν των σχολικών μαθημάτων (σε αθλήματα, διοργάνωση εορτών, τακτοποίηση αίθουσας), ώστε να έχει την ευθύνη κάποιων πραγμάτων που θα μπορέσει να φέρει σε πέρας με επιτυχία και θα του δώσουν ικανοποίηση και ευχαρίστηση.
• Να επαινούν και να επιβραβεύουν την αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά και να εκπαιδεύουν το παιδί ως προς τα όρια και τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.
• Να αποφεύγουν την αρνητική επιβράβευση και απόρριψη του παιδιού.

Το ηλεκτρονικό έντυπο με τίτλο: "Σχεδιάζω τη Σταδιοδρομία μου: 22 προτάσεις-κλειδιά για μαθητές και μαθήτριες της Γ' Λυκείου" δημιουργήθηκε από το Εργαστήριο Συμβουλευτικής Επιστήμης και Επαγγελματικής Σταδιοδρομίας, του Παιδαγωγικού Τμήματος Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Το έντυπο περιλαμβάνει 22 προτάσεις-κλειδιά για την υποστήριξη των μαθητών και μαθητριών της Γ' Λυκείου αναφορικά με το σχεδιασμό της σταδιοδρομίας τους αυτήν την περίοδο. Κατεβάστε το έντυπο σε ηλεκτρονική μορφή παρακάτω.