Ενημέρωση για τον SARS-CoV-2 και την ασθένεια COViD-19 που προκαλεί

Μέσα στο χάος των πληροφοριών για την επιδημία που προέκυψε, εδώ γίνεται μία προσπάθεια να συγκεντρωθεί πληροφοριακό υλικό, προς τα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες, με όσο το δυνατόν περισσότερη εγκυρότητα κι αξιοπιστία. Ενημερώστε τα παιδιά για την επιδημία και την ανάγκη κοινωνικού περιορισμού, ώστε να αναχαιτιστεί η διασπορά του ιού.

Ο τρόπος με τον οποίο θα εξηγήσουμε στα παιδιά την κατάσταση την οποία βιώνουν σίγουρα διαφέρει ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθυνόμαστε, αλλά και την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού. Ωστόσο, ανεξαρτήτως της ηλικίας, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αφιερώσουμε χρόνο για συζήτηση και να είμαστε ειλικρινείς απέναντι τους. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται πολύ περισσότερα από όσα οι μεγαλύτεροι πιστεύουν ότι μπορούν, είτε από ένστικτο είτε από τα ερεθίσματα στα οποία εκτίθενται τα οποία συχνά υποτιμούμε ως προς τον βαθμό επίδρασης τους. Σίγουρα, δεν είναι βοηθητικό να αποφεύγουμε να συζητήσουμε, επειδή μπορεί να μην είμαστε σίγουροι πώς να εξηγήσουμε τα γεγονότα ή πώς να διαχειριστούμε την κατάσταση. Αυτό μπορεί να ανησυχήσει περισσότερο τα παιδιά. Αν έχουμε μεγάλη δυσκολία, μπορεί να αναλάβει κάποιος άλλος σημαντικός ενήλικας τη συζήτηση αυτή.

Φροντίζουμε καθ' όλη τη διάρκεια να διατηρούμε ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με τα παιδιά, παρέχοντας ευκαιρίες για συζήτηση για διάφορα θέματα που τα απασχολούν και διαβεβαιώνοντας τα ότι θα είμαστε δίπλα τους ότι και να συμβεί. Ακούμε με ενεργητικό τρόπο και αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες τους. Ακόμα και όταν δεν ξέρουμε πώς να διαχειριστούμε την κατάσταση, το άκουσμα, η αναγνώριση και κατανόηση των σκέψεων, ανησυχιών και συναισθημάτων τους, μέσα από τη διαδικασία του μοιράσματος, θα τα ανακουφίσει από το εσωτερικό άγχος που μπορεί να βιώσουν. Είναι μια καλή ευκαιρία να διευκολυνθεί η συναισθηματική έκφραση των παιδιών που προάγει και τη συνολικότερη συναισθηματική τους ωρίμανση.

Οφείλουμε να τους παρουσιάσουμε την αλήθεια με τρόπο όμως που δεν θα τα επιβαρύνει, φοβίσει ή θα τους προκαλέσει άγχος. Θα ήταν προτιμότερο να επιλέξουμε μια στιγμή για συζήτηση που δεν θα είμαστε εμείς οι ίδιοι συναισθηματικά φορτισμένοι. Είναι σημαντικό στην αρχή της συζήτησης να καταλάβουμε τί γνωρίζει το παιδί, πώς νιώθει γι αυτό και ποιες είναι οι σχετικές σκέψεις του, ώστε να διορθώσουμε εσφαλμένες πληροφορίες, να αναπλαισιώσουμε την εικόνα που έχει σχηματίσει το παιδί και να λειτουργήσουμε προστατευτικά ως προς τις ανησυχίες του.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της συζήτησης θα ήταν καλό να μιλάμε με ήπιο και ήρεμο τρόπο και σταθερή ένταση φωνής χωρίς συναισθηματισμούς. Χρησιμοποιούμε λέξεις απλές και κατανοητές και φροντίζουμε να επαληθεύσουμε τι έχουν κατανοήσει. Μιλάμε με σαφήνεια για το σημαίνει πανδημία, ιός, μικρόβια κ.α. Μεταφέρουμε σωστές πληροφορίες και δεν χρειάζεται να δώσουμε υπερβολικά λεπτομερείς πληροφορίες, τις οποίες θα δυσκολευτούν να επεξεργαστούν. Εξηγούμε τι είναι ιός, αναφέρουμε ότι είναι ένας νέος ιός για τον οποίο δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα, που εξαπλώνεται εύκολα και είναι σημαντικό να προστατευτούμε όλοι μας και κυρίως οι άνθρωποι πιο είναι πιο αδύναμοι ή φιλάσθενοι. Τους επισημαίνουμε, επίσης ότι οι γιατροί κάνουν ότι μπορούν για να βρουν το εμβόλιο ώστε να μην αρρωσταίνουμε. Όταν ειπωθούν αυτά τα βασικά πράγματα, μπορούμε να τους ζητήσουμε να μας που τι κατάλαβαν ή τα σημεία που συγκράτησαν, έτσι ώστε να συμπληρώσουμε ή να επαναλάβουμε κάποια πληροφορία. Δίνουμε περισσότερο χρόνο σε εκείνα να εκφραστούν ελεύθερα, χωρίς να νιώθουν ότι θα κριθούν. Ακούμε τις ερωτήσεις τους, καθώς είναι προτιμότερο να επικεντρωθούμε στο τι έχουν ανάγκη να μάθουν. Αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε στις διατυπώσεις μας λέξεις που είναι αρνητικά φορτισμένες ή ακούγονται απειλητικές. Προτιμούμε να χρησιμοποιούμε λέξεις και φράσεις που καθησυχάζουν και ενισχύουν μια αίσθηση ελέγχου της κατάστασης. Επιπλέον, όσον αφορά τους περιορισμούς που απορρέουν από την κατάσταση του εγκλεισμού, είναι προτιμότερο να επικοινωνούνται στα παιδιά κάτω από ένα λιγότερο απαγορευτικό κλίμα. Ας χρησιμοποιούμε διατυπώσεις προτρεπτικές, αναφέροντας τις εναλλακτικές δυνατότητες που έχουμε σε σχέση με τη συμπεριφορά, τις συνήθειες ή τις δραστηριότητες μας. Δεν χρησιμοποιούμε την κατάσταση, κινδυνολογώντας, για να συνετίσουμε το παιδί ή να κάνουμε υποδείξεις. Αντίθετα, επισημαίνουμε τα θετικά στοιχεία αυτής της εμπειρίας. Υπενθυμίζουμε συχνά ότι όλα θα πάνε καλά και ότι σύντομα θα επανέλθουμε στην συνηθισμένη καθημερινότητα μας. Η συζήτηση είναι απαραίτητη, αλλά παράλληλα, αποφεύγουμε την υπερ-έκθεση τους σε πληροφορίες ή συζητήσεις μεταξύ ενηλίκων που μπορεί να τα τρομάξει ή να τα αναστατώσει.

Ένα ακόμη σημείο προσοχής, είναι όταν τα παιδιά μας απευθύνουν ερωτήσεις για τις οποίες δεν είμαστε προετοιμασμένοι. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους συχνά και δεν χρειάζεται να νιώθουμε άσχημα γι' αυτό ή να παρουσιαζόμαστε στα παιδιά μας ως παντογνώστες δίνοντας τελικά μη κατάλληλη πληροφόρηση. Άλλωστε, είναι μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους μας και δεν έχουμε τις απαραίτητες πάντα ιατρικές γνώσεις. Είμαστε, λοιπόν, ειλικρινείς και σ' αυτήν την περίπτωση είναι καλύτερο να τους πούμε ότι αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να τους απαντήσουμε, αλλά θα το κάνουμε σύντομα, ζητώντας τους λίγο χρόνο. Είναι σημαντικό, όμως να μην το αμελήσουμε και να επανέλθουμε όταν θα είμαστε έτοιμοι να απαντήσουμε στις απορίες τους.

Σε παιδιά μικρότερης ηλικίας προτείνεται να χρησιμοποιήσουμε οπτικό-ακουστικό υλικό όπως εικόνες ή ζωγραφιές, μιας και είναι πιο ευχάριστο και κατανοητό. Τέτοιο υλικό μπορούμε είτε να διαμορφώσουμε εμείς, είτε να το αντλήσουμε από το διαδίκτυο καθώς υπάρχει πλέον ειδικά διαμορφωμένο βοηθητικό υλικό για να εξηγήσουμε τι μας συμβαίνει (εικόνες, ηχητικά ή άλλα παραμύθια, ζωγραφιές- υπάρχουν διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του ΚΕΣΥ).

Με μεγαλύτερα παιδιά, Δημοτικού ή Γυμνασίου, μπορούμε να μοιραστούμε περισσότερες πληροφορίες, αρκεί να είναι από αξιόπιστες και έγκυρες πηγές. Ενημερώνουμε με σαφήνεια για τα μέτρα προστασίας και αναφέρουμε ότι αν τα ακολουθήσουμε, μειώνουμε και τις πιθανότητες να ασθενήσουμε. Επιπλέον, φροντίζουμε να έχουμε μια σχετική επίβλεψη ως προς τη χρήση του διαδικτύου εκ μέρους τους και την πρόσβαση σε μη αξιόπιστες πηγές. Επίσης, τους ζητάμε τη συνεργασία τους για μια πιο αρμονική συνύπαρξη στο σπίτι κάτω από τις ιδιαίτερες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί, τονίζοντας την αξία της ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας, η οποία θα πρέπει να διαμορφώνεται σ' αυτές τις ηλικίες. Εξηγούμε ότι δεν πρόκειται για ένα διάστημα διακοπών και ενθαρρύνουμε να ακολουθήσουν ένα καθημερινό πρόγραμμα, περιλαμβάνοντας τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες που προτείνονται online από τον Υπουργείο Παιδείας.

Επίσης, προσπαθούμε οι ίδιοι να διαχειριστούμε κατάλληλα τα συναισθήματα μας και να παραμείνουμε ψύχραιμοι. Η μη λεκτική επικοινωνία είναι εξίσου σημαντική με τη λεκτική μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Ακόμα και αν έχουμε τηρήσει όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, τα παιδιά μπορεί να αναστατωθούν ή να λάβουν αντιφατικά μηνύματα από τις δικές μας συναισθηματικές αντιδράσεις. Αν το παιδί αντιληφθεί ή συναισθανθεί υπερβολική αγωνία, άγχος, πανικό που μπορεί να βιώνουν οι γονείς, τότε θα γίνει και εκείνο συναισθηματικά ευάλωτο και πιθανόν να λάβει αρνητική ανατροφοδότηση ως προς τη συμπεριφορά που πρέπει να εκδηλώσει απέναντι στα γεγονότα. Μπορεί να γίνει αρνητικό, ευερέθιστο, επιθετικό ή να αποφεύγει να αντιληφθεί την παρούσα κατάσταση με επιζήμιο τρόπο. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι το παιδί μαθαίνει να διαχειρίζεται τις εμπειρίες και τα συναισθήματα του ανάλογα με αυτό που παρατηρεί και μαθαίνει από τους σημαντικές ενήλικες στη ζωή του.

Τέλος, φροντίζουμε και εμείς να διατηρούμε ένα καθημερινό πρόγραμμα που μοιάζει με αυτό είχαμε συνήθως, καθώς το «γνωστό» και το «οικείο» μας προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας και μας καθησυχάζει. Θα ήταν ιδιαίτερα ωφέλιμο να εντάξετε στο πρόγραμμα κοινές δραστηριότητες ψυχαγωγίας με τα παιδιά σας και να περάσετε ποιοτικό και δημιουργικό χρόνο μαζί τους, κάτι που συνήθως απουσιάζει από τη συνηθισμένη καθημερινότητα μας. Ευκαιρία λοιπόν να αξιοποιήσετε τον χρόνο αυτόν, εσείς θα νιώσετε χαρά και τα παιδιά θα νιώσουν συναισθηματικά πιο γεμάτα και κατ' επέκταση πιο ασφαλή στις παρούσες συνθήκες.

Καλή Δύναμη σε όλους!